MÙA XUÂN VÀ NGHỆ THUẬT CẮM HOA

MÙA XUÂN VÀ NGHỆ THUẬT CẮM HOA NHẬT BẢN 

Năm tôi học lớp Đệ Tứ trường Bán Công Lái Thiêu thì Thầy Hiệu Trưởng Nguyễn Ngọc Hoa dạy môn Anh Văn. Lớp Anh Văn là sinh ngữ hai nên chúng tôi học khá là nhàn nhã, thấy chúng tôi học giỏi như vậy nên thỉnh thoảng Thầy " khuyến mãi " dạy thêm cho chúng tôi " Nghệ Thuật cắm hoa Nhật Bản ". Lúc đó tôi mới biết thế nào là cành Shin cành Soe và cành Hekae. Bước vào thế giới của bông hoa thì tôi rất là yêu thích vì đó là nghề của con gái mà. Thế là từ đó tôi say mê cắm hoa, rồi thì mua đủ các thứ dụng cụ để tập tành, tìm hiểu và học hỏi thêm về môn học thanh nhã đó. 

Nghệ thuật cắm hoa lkebana có ý nghĩa văn học là " hoa sống "đã có ở Nhật Bản từ 1500 trước. Là nghệ thuật diễn tả tình cảm khi thưởng thức thiên nhiên. Người Nhật có sự phát triển độc đáo trong cách cắm hoa hoặc trồng cây Bonsai. Có thể được lý giải bởi tình yêu của người Nhật đối với thiên nhiên. Mọi người đều yêu thích vẻ đẹp của thiên nhiên, nhưng riêng đối với người Nhật họ thật sự hiểu rõ giá trị tuyệt vời của thiên nhiên, cho nên chúng ta nhìn thấy rõ ràng họ nâng niu và trân quý. Cứ thử nhìn một khu vườn Nhật Bản là chúng ta sẽ thấy ngay điều đó.

Ikebana là phong cách cắm hoa độc đáo của riêng người Nhật, còn được gọi là Kado hay Hoa Đạo . Họ cũng đem vào sử dụng trong Trà Đạo với khuynh hướng thật mộc mạc,    thanh cao. Các tác phẩm Ikebana đều được dựa theo một hình tam giác biểu tượng cho Thiên, Địa, Nhân hay Mặt  trăng, Trái đất, Mặt trời. 

Khác với phong cách cắm hoa ở các nước Phương Tây là bình hoa có rất nhiều hoa, mầu sắc rực rở được cắm thành hình chóp, hình cầu... Giữa những cành hoa không có không gian, cũng như không mang một ý nghĩa sâu sắc nào cả.

Thì phong cách cắm hoa của Người Nhật dùng ít hoa, mầu sắc nhẹ nhàng, thanh thoát. Người Nhật thường tạo ra sức sống cho các bông hoa cũng như sự chuyển động hướng về phía mặt trời. Ikebana là nét văn hoá truyền thống tuyệt vời của người Nhật Bản. Đối với người Nhật cắm hoa là một nghệ thuật cũng giống như hội họa hay điêu khắc. Cho nên các bình cắm hoa cũng được họ trưng bày như các bức tranh hay các tác phẩm nghệ thuật khác vậy.

Để cắm được một bình hoa đẹp hay tạo nên một tác phẩm Ikebana đẹp, việc quan trọng đầu tiên bạn phải làm là chọn ra được loại hoa có ý nghĩa và nguyên liệu phù hợp. Trước khi cắm, bạn nên chọn hướng đẹp nhất của bông hoa để cắm. Hãy tưởng tượng như chúng đang mĩm cười với bạn và hướng chúng về phía mặt trời.

Các bạn có thể chọn bình hoa đứng hoặc bình hoa thật thấp với đế đinh hay đất.
Cách dùng hoa hay vật liệu trang trí cũng có ý nghĩa rõ ràng cho từng mùa, đi đôi với cách xếp đặt hay trình bày :
Mùa Xuân : Cách xếp đặt đầy sức sống với các đường cong biểu hiện đầy sinh lực.
Mùa Hạ : Xếp đặt cho tỏa ra và tràn đầy.
Mùa Thu : Xếp đặt sao cho mỏng manh, thưa thớt và nhẹ nhàng.
Mùa Đông : Xếp đặt sao nhìn đượm buồn và lắng nghỉ.

Ngoài ra cách cắm hoa cũng biểu hiện được thời gian, năm tháng mà bạn muốn diễn đạt như :
Quá khứ : Dùng hoa nở hết, trái cây khô hay lá cây khô.
Hiện tại : Dùng hoa đang nở hay lá cây xanh tươi.
Tương lai : Dùng nụ hoa hay nụ lá để hứa hẹn cho sự tăng trưởng sắp tới.

Người Nhật Bản cắm hoa theo cách tổng quát như sau : hoa hay cành lá gồm ba nhóm được xếp đặt theo hình tam giác. Có ý nghĩa là Thiên, Địa, Nhân ( Trời, Đất, Người ). Chính trong cấu trúc này mà cách cắm hoa được hình thành.

Nhóm chính ở giữa thẳng đứng, được tượng trưng cho Trời ( Shin hay Ten ). Đây là đường trung tâm của bình hoa, các bạn nên chọn cành hoa nào mạnh mẻ và cao nhất. Chiều cao của cành này bằng ba lần chiều cao của bình hoa.( Điều này áp dụng tuỳ theo bình hoa ).
Tiếp theo là cành thứ tượng trưng cho Người ( Soe hay Jin ), chiều cao của cành thứ bằng 2/3 chiều cao của cành chính. Các bạn xếp đặt thế nào để diễn tả đường hướng phát triển được bung ra từ đường trung tâm và có phần hơi nghiêng về cành chính.
Cuối cùng là cành thấp nhất, chiều cao bằng 1/3 cành chủ, tượng trưng cho Đất ( Hikae hay Chi ) được cắm xoay về phía trước hay đối nghịch với hai cành kia.
Tất cả ba phần phải cho thấy là xuất phát từ một nguồn cội. Sau đó các hoa lá khác được thêm vào mỗi phần, nhưng cách bố cục khéo léo của ba phần chính vẫn được coi là quan trọng nhất.

Có rất nhiều trường phái trong phong cách cắm hoa Ikebana, trường phái Rikka tạo nên cách cắm hoa thật công phu, họ muốn tìm cách phản ảnh sự hùng vĩ của thiên nhiên. Cho nên họ dùng bình to và luôn có 7 cành thể hiện Sông, Suối, Núi, Hồ, Thung lũng...và như vậy thì cách thể hiện sẽ phức tạp hơn.

Thế nên trong bài này tôi chỉ muốn nói đến Shoka là phong cách cắm hoa thông dụng và phổ biến nhất trong Ikebana, được đơn giản hoá từ phong cách cắm hoa theo kiểu thẳng đứng, để dể phù hợp với tất cả mọi người.

Mong rằng các bạn sẽ dể dàng cắm được một bình hoa thật đẹp theo phong cách Nhật Bản để đón chào năm mới.

                                                                                                                                                        Hoàng Kim Mimosa